Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung (KIO) Hpe Hpaw Hpang Dat Ai 7-Majan (7 Stars)

– 13 December 2023

အပတ်စဉ်အစီအစဉ်အသစ် ဖြစ်ပါတယ်။

မြန်မာလို ဖတ်ရှုရန် link ဆောင်းပါးအဆုံးမှာ ပါရှိပါတယ်။

Hp.S.P.L (ဖဆပလ) mung masa pati ting-nyang up U Nu hte dai ten hta Jinghpaw Mungdaw ningbaw hte Mungdaw hkring mang rai nga ai Duwa San Hta Sin yan gaw, Jinghpaw mung a sinpraw dingdung gin ra hta Miwa hte mungdan lamu ga jarit masat shagrin na hte seng nna bawng ban ai shaloi: Hpyi Maw, Gaw Lam, Kang Hpang dai mare 3 hte seng nna ningmu n hkrum ai lam 1956 ning hta byin pru wa sai re. Dai shaloi, Yangon dakkasu jawng ma ni mung, mungdań jarit masat ai lam hte seng nna U Nu a jasat jasa hpe ning hkap ai lam galaw lai wa sai. Yangon dakkasu Jinghpaw Wunpawng jawng ma ni gaw jarit masat na lam hpe Miwa hte bawng ban jakrup nna du wa ai ningbaw ni hpe Yangon nbungli pa kaw ning hkap n-gun madun ai hta sha n-ga jawng ma ni hte mungshawa ni pawng hpawm nna, ning hkap n-gun madun ai lam mung, galaw lai wa sai re. Dai mungdan lamu ga jarit masat shagrin na lam hte seng nna bawng ban jahkrup lu na matu Jinghpaw Wunpawng dakkasu jawng ma marai (20) gaw U Nu hte hkrum zup ai lam galaw lai wa sai.

Raitim mung, U Nu gaw, dakkasu jawng ma ni hpe tang madun bawng ban na ahkang n jaw ai majaw, dai hkrum zup hpawng gaw; U Nu daru sharin shaga ai lam hpe sa hkam mana la ai hkrum zup hpawng sha rai mat wa sai. Dai hkrum zup hpawng hpe woi awn lai wa sai jawng ma ni gaw Michael Kareng Yun, Pungshwi Zau Seng hte Ndu Zau Tawng ni rai ma ai. Shing rai tang madun bawng ban na matu ahkaw ahkang n jaw ai U Nu a ntsa, dakkasu jawng ma hte ramma ni gaw kam ai myit n nga mặt masai. Dai hta sha n-ga U Nu gaw shi myit ra ai hku dun gayin mai ai Jinghpaw Wunpawng mungmasa ningbaw ni hpe sha, shara jaw bungli galaw mayu ai wa re ngu mu chye kau sai re.

Dai zawn lahta na mabyin ni byin wa ai hpang Yangon dakkasu jawng ma ni gaw Hp.S.P.L (ဖက်ဆစ်ဆန့်ကျင်ရေး ပြည်သူ့လွတ်လပ်ရေး အဖွဲ့ချုပ်) asuya hpe machyi shim ai kata lam dakat ai ladat hte si mani ai hku nna dan dan dawng dawng rawt malan na ladat (မြေပေါ်မြေအောက်) shamu shamawt lam lahkawng hku nna rawt malan sa wa na matu, daw dan hpang wa sai re. Dai hku daw dan sai hte maren (1) Kata lam shamu shamawt ai hte laknak lang nna, rawt malan hpung hpaw nna matut jahkrup sa wa na hpung, (2) Si mani ai ladat lang ai (မြေပေါ်တော်လှန်ရေး) ni hku nna bawng ban jahkrup sa wa na ngu ai lam lahkawng hte ladat shaw dakat sa wa sai re.

Daw dan myit hkrum da sai rawt malan ladat lam kaw na laknak lang rawt malan hpung langai hpe hpaw hpang sa wa lu na matu lit la na “7 Stars” ngu ai “7-Majan” ningshawng hpung hpe shawng hpaw hpang wa sai re. Dai “7-Majan 7 Stars” hpung hta marai 7 shang lawm nna, shana ning sin kaba 7-Majan pru ai ten hta e grai machyi shim dik ai hku shamu shamawt hpaw hpang wa ai hpung re majaw 7 Stars (7-Majan) ngu shamying ai re.

7 Stars hta shang lawm ai ni gaw; (1) Lahtaw Zau Tu (Ning baw), (2) Hpauyu Tu Lum (shawng na amu madu), (3) Malizup Zau Mai (hpang na amu madu), (4) Pungshwi Zau Seng (hpung salang), (5) Hkangda Brang Gam (hpung salang), (6) Nahpaw Gun Jawng (hpung salang), (7) Malang Shawng (hpung salang) ni rai ma ai.

Shing rai hpung hpaw ngut ai hpang laknak lang rawt malan wuhpung hpe ta tut woi awn sa wa lu na matu kung kyang atsam rawng ai ningbaw hpe tam la na mahkrun lam tam let galaw sa wa masai. Dai aten hta, Myen mung awmdawm shawnglawt lu ai hpang Jinghpaw Wunpawng ni hta na shawng nnan lak nak lang rawt malan galaw lai wa sai: Du Jum Naw Seng rawt malan hpyen hpung ni Miwa mungdan kata de sa mat ai hpang, Karen rawt malan hpung (KNDO) gin ra de du taw ai shawng nnan na Ningbaw Kaba byin wa na Lahtaw Zau Seng hte sa du bawng ban na matu daw dan masai. Lahtaw Zau Seng gaw Lahtaw Zau Tu a kahpu majing rai nga ai.

Lahtaw Zau Tu (7 stars) ningbaw hte Mali Zup Zau Mai (7 stars) amu madu yan gaw, 1957 ning ginhtawng ladaw hta Thai mungdan Myen mung jarit, Karen rawt malan gin ra de sa du nna, ningbaw kaba Lahtaw Zau Seng hte hkrum zup bawng ban ai lam galaw sai. Rai tim, Lahtaw Zau Seng gaw Jinghpaw Wunpawng amyusha ni mungmasa hta myit rawt su hprang ai lam n nga shi ai hte dai aten na tinang amyusha ningbaw ni a mungmasa ningmu ni hpe mung myit yu n-gun n lu ai majaw, Wunpawng amyusha ni a rawt malan hpe woi awn shang lawm na matu myit n hkawn shi ai ngu nna ningdang yu nu ai.

Ningbaw Kaba Lawhtaw Zau Seng gaw Du Jum Lahpai Naw Seng woi awn ai, Hp.S.P.L asuya hpe rawt malan ai hpung hta shanglawm lai wa sai re. Ningbaw Lahpai Naw Seng gaw dai ten hta Jinghpaw Wunpawng mungshawa ni a ntsa mungmasa shing kang ka up lu ai Jinghpaw mung hte Sam mung kaw na Du Salang ni hte mungmasa ningbaw ni hpe hkrum zup bawng ban lu na matu shakut yu sai rai tim n awng dang ai majaw, Miwa mungdan de sa mat wa ai re. Ningbaw kaba Lahtaw Zau Seng gaw Miwa mungdan de n hkan sa ai sha mungdan kata ngam nga ai. Miwa mungdan de sa mặt wa ai ningbaw Lahpai Naw Seng hpung ni shaning hku na mat wa ai hpang ningbaw kaba G.O.C Lahtaw Zau Seng gaw, Karen rawt malan hpung ni a gin ra de sa pawng mat wa sai.

Raitim Kanau rai nga ai Lahtaw Zau Tu hte Mali Zup Zau Mai gaw Jinghpaw mung Myitkyina de na (hpang de ningbaw kaba byin wa ai) Sara kaba Maran Brang Seng ni woi awn shanglawm na rai nna, Amyusha Du Salang ni hte mungshawa ni hpe myit jasu kahkyin zinlum ai lam hta Lahtaw Zau Tu kawn lit la mat na hpe sang lang jahpra dan sai. Kahpu rai nga ai Lahtaw Zau Seng hku nna laknak lang hpyen dap hpaw shabawn nna hpyen hpaji sharin shalat sa wa na hpe lit la woi awn na matu bawng ban la masai re.

Dai hpang G.O.C Lahtaw Zau Seng hte 7 stars hpung dakkasu jawng ma ni gaw 1957 ning June shata hta Yangon na National Hotel hta hkrum zup bawng ban ai lam galaw la masai. Ningbaw kaba Lahtaw Zau Seng hte dakkasu ramma ni gaw laknak lang rawt malan na matu machyi shim ai hku mahkri shawn shamu shamawt galaw sa wa sai re. Kahpu ba rai nga ai Lahtaw Zau Seng, Lahtaw Zau Tu hte Lahtaw Zau Dan shan nau ni masum woi awn shang lawm wa sai re.

1958 ning August shata hta ningbaw kaba Lahtaw Zau Seng gaw Thai jarit kawn Sam mung ding dung Lashio de machyi shim ai hku du wa ai. Kanau rai nga ai Lahtaw Zau Tu mung Lashio de du wa nna, 1959 ning kaw nna rawt malan hpung hpe dam lada ai hku galaw sa wa na matu da ting shakut sa wa masai.

Lahtaw Zau Seng hte Lahtaw Zau Tu shan nau gaw rawt malan hpung hpe Jinghpaw mung kaw shawng shamu shamawt hpang sa na matu yaw shada let 1960 ning August shata 10 ya shani Lashio kawn Myitkyina de rawt sa wa sai. Rawt malan hkridun shara jahkrat na matu gin ra masa sawk sagawn ai lam ni galaw ma ai. Hu Gawng gin ra hte Myitkyina gin ra kaw na Du Salang ni hte ramma ni hte bawng ban ai lam ni galaw la masai. Dai mungmasa kahkyin zin lum ai hkrun lam hpe woi awn ai ni gaw; Lahtaw Zau Seng, Lahtaw Zau Tu, Pungshwi Zau Seng hte Sara kaba Maran Brang Seng ni rai ma ai.

Dai Mungmasa kahkyin zinlum ai hkrun lam laman hta ningbaw kaba Lahtaw Zau Seng gaw Du Salang ni hte hkrum zup bawng ban ai rai tim mungmasa ningmu n bung hkat ai lam ni nga nna, mungmasa hpyen masa sat lawat ni htuk manu ai masa n rai wa ai majaw, 1960 ning October shata hta Sam mung Lashio de bai nhtang yu mat wa sai.

Dai hpang ningbaw kaba Lahtaw Zau Seng hpung ni gaw 1960 ning October 25 ya shani, Sam mung Lashio Muklum hta myit su salang nkau mi hte ramma ni hte zup hpawng galaw nna, Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung (Kachin Independence Organization – KIO) hpe hpaw hpang wa sai re.

KIO mungmasa hpung hpe ta tut hkrang shapraw hpaw hpang dat nna, Komiti hpaw nna bungli lit la garan ai lam ni hpe galaw sa wa sai. Shawng nnan na KIO Komiti salang ni gaw; (1) Lahtaw Zau Seng – ningbaw, (2) Lahtaw Zau Tu – ningtau ningbaw, (3) Lama La Ring – amu madu ni rai nna, malawm ni gaw; (1) Pungshwi Zau Seng, (2) Lamung Tu Jai, (3) Dumhpau Gawng, (4) Lahtaw Zau Dan (a) Zau Hkyen, (5) Malizup Zau Mai, (6) Maran Brang Seng, (7) Hkangda Brang Gam, ( Namsu Zau Tawng, (9) Hkangsau Kum Htoi, (10) Luk Tang Ji, (11) Stephan Malang Shawng ni rai nga ai.

Dai hpang 1961 January 15 ya shani Sam mung Lashio Muklum kaw galaw ai zup bawng hta Wunpawng Mungdan Shanglawt Kongsi (Kachin Independence Council – KIC) hpe hpaw masat dat sai re. Bai nna, 1961 February 5 ya shani Lashio kaw galaw ai zup hpawng hta Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpyen Dap (Kachin Independence Army – KIA) hpe mung, hpaw masat dat sai. KIA hpaw masat dat ai February praw 5 ya shani hpe Rawt Malan N’htoi ngu masat na matu mung, dai zup bawng hta daw dan shagrin dat sai re.

1969 ning shawng daw hta Wunpawng Mungdan Shanglawt Kongsi (KIC) gaw tsaw htum ai ahkang aya hpe jum nna, KIC a npu kaw KIO – CC (KIO Centre Committee) rai nga ai. Dai hpang KIO – CC Ginjaw Komiti npu e Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpyen Dap (KIA) hte Mungchying Uphkang Dap (Department of General Administration – DGA) magam dap ni nga ai re. Bai nna 1969 ning hta gaw (Ninggawn Mungmasa Lam Yan) ka shalat shagrin la lu sai re. Dai Ninggawn Mungmasa Lam Yan hta KIO – CC Ginjaw Komiti hpe tsaw htum ahkang aya nga ai hku bai masat dat ai re.

Ninggawn Mungmasa hpe ka shalat sa wa ai ningbaw ni gaw: (1) Du Up Daju Lahtaw Zau Tu, (2) Salang Kaba Pungshwi Zau Seng, (3) Salang kaba Lanyaw Zawng Hra, (4) Lat Du Up Jum Lahtaw Zau Dan, (5) Du Up Mali Zup Zau Mai ni rai nga ma ai. Bai nna Manmaw ga na Du Salang ni marai (4) hte Hkahku ga na Du Salang ni marai (4) mung hpaji jaw shang lawm ma ai. Ninggawn Mungmasa Lam Yan a n-pawt n-hpang tara kanu masum gaw: (1) Myu Tsaw Masa, (2) Dimokresi Masa, (3) Mung Shawa Nga Mu Nga Mai Lam ni rai nga ai.

Ya aten hta KIO Ginjaw Komiti ting-nyang up, KIC ningbaw Du Daju Jum Nban La gaw ningbaw kaba ni hta na, kru lang na ningbaw kaba rai nga ai. Shawng de na ningbaw kaba ni gaw: (1) G.O.C Lahtaw Zau Seng, (2) Salang Kaba Maran Brang Seng, (3) Lat Du Daju Jum Mali Zup Zau Mai, (4) Du Daju Jum Lamung Tu Jai hte (5) Salang Kaba Lanyaw Zawng Hra ni rai ma ai.

1975 ning August shata hta KIO hpe woi awn hpaw hpang wa ai kahpu kanau yan rai nga ai; Ningbaw Kaba G.O.C Lahtaw Zau Seng hte kanau V.C.S Lawhtaw Zau Tu yan gaw, Thai mung dan jarit kaw gyam sat kau hkrum sai. Dai hpang Salang Kaba Maran Brang Seng gaw ningbaw kaba byin wa sai. Ningbaw Kaba Maran Brang Seng n nga mặt ai hpang, Lat Du Daju Jum Mali Zup Zau Mai gaw 2001 ning January du hkra ningbaw kaba galaw lai wa sai re.

KIO a madung pandung gaw awmdawm shanglawt ai mungdan gaw de na matu rai nga ai. Rai tim, 1980 ning October hta Myen mung socialist pati asuya (မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဥ်ပါတီအစိုးရ) hte hkrum zup nna, simsa lam hpe bawng ban ai hpawng hta Madu Up Ahkaw Ahkang (Autonomy) lu na matu tara shang tang madun bawng ban lai wa sai re.