Yungwi Mahkawn Ni kaw Mu Lu Ai Wunpawng Mungdan A Galai Shai Wa Ai Shing-ra Makau Grup-yin Mabyin Ni

.

By Ah Pan.

1 June 2024 – Kachinwaves

ဗမာဘာသာပြန် ဆောင်းပါးအဆုံးမှာပါရှိပါတယ်။

Pratdep studio yungwi mahkawn ni nnan shalat hpang wa ai ten kaw na 1980 jan ning du hkra anhte a Wunpawng mungdan hpe shakawn shagawp da ai mahkawn ni law law hta e, anhte a mung gaw hkashi hkanu san tsawm ai, maling mala ni tsit tsawm ai, nhprang sutrai hpring tsup ai, shing-ra tara tsawm htap let yu chyai n law ai nga nna, shakawn shagawp lai wa sai mahkawn ni hkrai rai nga ai.

Raitimung, 1990 ning hpang daw de pru wa ai Wunpawng mungdan a lam hpe ka shagawp da ai mahkawn gasi, gayan ni hta e, anhte mung shing-ra tara, nhprang sutrai ni hten za wa sai nga nna ka da ai mahkawn gasi ni sha grau grau law wa ai re. Dai zawn shing-ra tara hten za wa ai lam tsun shadum ai mahkawn gasi ni gaw, grau grau she sawng machyi wa ai lam hpe htawng madun ai gasi ni sha rai wa ai hpe mu lu ai.

Wunpawng amyusha ni a yungwi ninghkring kaba rai nga ai, n nga mat sai anhte a Kanu, Kawoi, U Yen Sinwa Nhpan Ja Ra gaw lai wa sai 1970 ning hta shi ka shalat shagawp da ai Mali hkanu hte, ya dai ni na prat hta lwi nga ai Mali hkanu gaw, kam na zawn n rai mat hkra galai shai mat, hten za mat ai hpe, shi asak naw hkrung nga yang, ya na zawn tsun dan lai wa sai re.

“…Mahkawn…”

Shing-ra nhprang sutrai ni hpe htu shaw sha ai majaw, hten za hpang wa ai lam ni hpe anhte a mung hta shawng nnan dan dawng mu lu wa ai ginra gaw, Hpakant lungseng maw rai nga ai. Shinggyim masha ni a lawhpa myit marin ai myit hte lungseng htu shaw sha ai a majaw, Hpakant muklum ka-ang hku lwi nga ai U Ru hka gaw, hten za wa nna shi a hka lam hku shi n lwi mai wa ai lam hpe, wundoi mat sai yungwi shingni ninghkring Myitung Tang Nau gaw, 1990 jan ten hta U Ru Shayi ngu ai mahakwn hpe myit yawn hpa mahkawn lai wa sai hpe madat yu ga!

“…Mahkawn…”

Bai nna 1990 hte 2000 ning jan lapran hta pru wa ai Wunpawng mungdan hte seng ai yungwi mahkawn gasi ni hta mung, anhte mungdan a shing-ra tara nhprang sutrai ni jahten shaza hkrum wa ai lam, gawn hkang makawp maga ra ai lam hte hten za htum mat na hpe tsang ai lam shadum jasu ai gasi ni hte ka shalat ai mahkawn ni she law nga ai re.

“…Mahkawn…”

Matsan ai prat kaw na lawt lu hkra, sut su mayu ai majaw, jauman masha ni nan ja htu, lungseng htu, hpun kawa shaw dut sha wa ai hte, htawm hpang na matu n ngam, htum wa, ma wa ai lam, shadawn sharam jailang ra ai nga nna, gyin shalat tawn da ai yungwi mahkawn ni mung 2000 ning jan kaw pru wa sai.

“…Mahkawn…”

Yungwi ningka sara kaba Kumgyi Naw Awng mung Wunpawng mungdan gaw, moi shawng e hkawnsek shayi langai zawn grai nan tsawm htap ai raitim, ya gaw matsan gumgai shakyip langai zawn matsan mayan san mat sai lam 2000 ning hta “Chyu Tau Ba” ngu ai yungwi mahkawn hte shadum lai wa sai re. Matsan gumgai langai zawn matsan mayan akyip akap rai nna hten za mat wa nga ai kanu mungdan hpe bai nhtang gawn lajang makawp maga gawn hkang na matu, mungdan shara shagu de du nga ai Wunpawng myusha ni mung, kanu mungdan de nhtang wa rit ngu ai lachyum hte tsun shadum da ai mahkawn re ai lam hpe, mahkawn ka shalat ai sara wa tsun ai re.

“…Mahkawn…”

Lai wa sai shaning shi jan ning hta shalat tawn da ai “Blast Jan Pan” hpung ni a mahkawn langai mi hta mung shinggyim masha ni a nhkru nshawp ra marin ai myit ni hte nhprang sutrai ni hpe htu shaw, hpun kawa nam maling sutgan ni hpe ladu shalai htu shaw sha ai majaw, shing-ra makau grup-yin, maling dusat ni hkrap madai nga ai nga nna ka shalat hkawn da sai re.

“…Mahkawn…”

Dai zawn sha, shaning ladaw hte ladaw shinggyim masha ni a majaw, gau ngwi ngwi hten za, htum ma wa nga ai Wunpawng mungdan a shing-ra makau grup-yin, nhprang sutrai ni a lam, mahkawn gyin shalat da ai gasi gayan ni hpe yu yu yang, grau myit tsang ra wa ai mahkawn gasi ni she grau grau law wa nga ai. Maning moi ning hta sha Wunpawng yungwi shingni ninghkring, Ah Ba Di mahkawn da ai “Mau Mwi Sha Tai Mat Na” ngu ai mahkawn kaw na gasi ni gaw, ya hpang jahtum mu lu ai grau grau she sawng wa ai, myit hpe hkra machyi shangun ai gasi ni rai na re.

“…Mahkawn…”

===

ခေတ်အလိုက် ရေးစပ်သီဆိုခဲ့တဲ့ ကချင်သီချင်းတွေက ပြောပြနေတဲ့ ကချင်ပြည်နယ်ရဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်

By Ah Pan. 1 June 2024 – Kachinwaves

စတိုဒီယိုခေတ်ပေါ်တေးတွေ စတင်ပေါ်လာကတည်းကနေ ၁၉၈၀ ကျော်ကာလတွေအထိ ထွက်ရှိခဲ့တဲ့ ကချင်ပြည်နယ်နဲ့ ဆက်စပ်ပြီး ရေးဖွဲ့ကြတဲ့ ကချင်သီချင်းတွေထဲမှာ ကချင်ပြည်နယ်ဟာ ရေမြေတောတောင်သဘာဝ သယံဇာတတွေ ပေါကြွယ်ဝပြီး သာယာလှပတဲ့ ရှုခင်းတွေနဲ့ ကြည်လင်အေးမြတဲ့ ချောင်းတွေ မြစ်တွေပေါများတဲ့အကြောင်းတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ဒါပေမဲ့ ၁၉၉၀ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း ထွက်ရှိလာတဲ့ ကချင်ပြည်နယ်အကြောင်း ရေးဖွဲ့ကြတဲ့ ကချင်သီချင်းစာသားတွေမှာ ကချင်ပြည်နယ်ရဲ့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် သယံဇာတတွေ ပျက်စီးလာတဲ့အကြောင်းတွေပဲ စပြီးများလာပါတယ်။ အဲသလို ကချင်ပြည်နယ်ရဲ့ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်တွေ ပျက်စီးလာမှုကို ရေးဖွဲ့ကြတဲ့ သီချင်းစာတာတွေက တစ်ဖြည်းဖြည်းနဲ့ ပိုမိုဆိုးရွာပြင်းရှတဲ့စာသားတွေ ဖြစ်လာတာကို တွေ့ရပါတယ်။

ကချင်ဂန္တဝင်တေးဂီတအနုပညာရှင် မိခင်ကြီးအင်ဖန်ဂျာရာက သူအရင်က (၁၉၇၀ ခုနှစ်မှာ) ရေးစပ်ခဲ့တဲ့ ဧရာဝတီမြစ်နဲ့ ဒီကနေ့ခေတ်မြင်တွေ့နေရတဲ့ ဧရာဝတီမြစ်ဟာ မယုံနိုင်လောက်အောင် အပြောင်းလဲကြီး ပြောင်းလဲသွားပြီဖြစ်ကြောင်း သူမ သက်ရှိထင်ရှားရှိတုန်းက အခုလို ပြောခဲ့ပါတယ်။

“… သီချင်း …”

သဘာဝသယံဇာတ တူးဖော်မှုတွေကြောင့် အစောဆုံးထင်သာမြင်သာ ပျက်စီးလာတာကတော့ ဖားကန့် ကျောက်စိမ်းမှော်ဒေသ ဖြစ်ပါတယ်။ ကျောက်စိမ်းတူးဖော်မှုတွေကြောင့် ဖားကန့်မြို့ကို ဖြတ်သန်းစီးဆင်းတဲ့ ဥရုချောင်းဟာ သူ့ရေစီးကြောင်းအတိုင်း စီးဆင်းခွင့်မရှိတော့ပဲ ချောင်းရေဟာ လူတွေရဲ့ အဓမ္မလောဘစိတ်တွေကြောင့် ဖျက်ဆီးခံနေရတဲ့ အခြေအနေကို ကြွေလွင့်သွားပြီဖြစ်တဲ့ ကချင်နာမည်ကြီး ရော့အဆိုတော် မိတုံတန်နောင်ရဲ့ ၁၉၉၀ ကျော်မှာ ထွက်ရှိခဲ့တဲ့ အခွေထဲက သီချင်းတစ်ပုဒ်ဟာ ဥရုချောင်းရဲ့အဖြစ်ကို ကြေကွဲဝမ်းနည်းဖွယ် သီဆိုခဲ့ပါတယ်။

“… သီချင်း …”

အလားတူပဲ ၁၉၉၀ ကျော်နဲ့ ၂၀၀၀ ခုနှစ်ကြားတွေမှာ ထွက်ရှိခဲ့တဲ့ ကချင်ပြည်နယ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ကချင်တေးသီချင်း စာသားတွေမှာ ကချင်ပြည်နယ်ရဲ့ သဘာဝသယံဇာတတွေ ဖျက်ဆီးခံလာရတဲ့အကြောင်း၊ ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းသင့်တဲ့အကြောင်းနဲ့ ပျက်စီးပျက်သုဉ်းသွားမှာကို စိုးရိမ်းတဲ့အကြောင်း တေးသီချင်းစာသားတွေက များပါတယ်။

“… သီချင်း …”

ဆင်းရဲခြင်းကနေ လွတ်မြောက်ပြီး ချမ်းသားချင်လို့ ဒေသခံတွေကိုယ်တိုင်လည်း ရွှေတူး၊ ကျောက်စိမ်းတွေတူး၊ သစ်ခုတ်ရောင်ကြပေမဲ့ နောက်နှောင်အတွက် မကျန်တဲ့အထိ ကုန်ဆုံးလာတဲ့အကြောင်း၊ အကန့်အသတ်နဲ့ တူးဖော်ရောင်းစားသင့်တဲ့အကြောင်း သီချင်းလည်း ၂၀၀၀ ခုနှစ်အကျော်မှာ ထွက်လာခဲ့ပါတယ်။

“… သီချင်း …”

ကချင်နာမည်ကြီး တေးရေးဆရာ ကွမ်ဂီနော်အောင်ကလည်း မိခင်ကချင်ပြည်ကြီးဟာ အရင်က မိန်းမပျိုးတစ်ယောက်လို အလွန်တရာမှ ချောမောလှပခဲ့ပေမဲ့ အခုတော့ အိုနာကျိုးကမ်း အမေအိုတစ်ယောက်လို ပျက်စီးသွားပြီဖြစ်ကြောင်း ၂၀၀၀ ခုနှစ်မှာ ရေးစပ်ခဲ့တဲ့ Chyu Tau Ba ဆိုတဲ့ သီချင်းမှာတွေ့ရပါတယ်။ အမေအိုတစ်ယောက်လို အိုနာကျိုးကမ်းဖြစ်သွားတဲ့ မိခင်ကချင်ပြည်ကြီးကို ပြန်လည်စောင့်ရှောက်ဖို့ ထိန်းသိမ်းကာကွယ်ဖို့ နိုင်ငံတကာရောက် ကချင်တွေလည်း ပြန်လာကြပါဆိုတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ ရေးစပ်ထားတဲ့ သီချင်းလို့ တေးရေးစရာက ပြောထားပါတယ်။

“… သီချင်း …”

လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်နှစ်ကျော်က ထွက်ရှိခဲ့တဲ့ Blast Jan Pan အဖွဲ့ရဲ့ သီချင်းတစ်ပုဒ်မှာလည်း လူတွေရဲ့ အဓမ္မလောဘတွေနဲ့ သယံဇာတတူးဖော်၊ သစ်တောပြုန်းတီးမှုတွေကြောင့် သစ်ပင်သစ်တောတွေ၊ မြစ်ချောင်းတွေ၊ တောရိုင်းတိရိစ္ဆာန်တွေ ငိုကြွေးနေရပြီး ကယ်တင်မယ့်သူမရှိ ဖြစ်နေတဲ့အကြောင်း သီဆိုထားပါတယ်။

“… သီချင်း …”

ဒီလိုနဲ့ ခေတ်ကာလအလိုက် လူတွေရဲ့ မယောဂကြောင့် တစ်ဖြည်းဖြည်းနဲ့ ပျက်စီးလာတဲ့ ကချင်ပြည်နယ်ရဲ့ သဘဝတောတောင် သယံဇာတတွေအကြောင်း ကချင်တေးဂီတအနုပညာရှင်တွေရဲ့ စာသားရေးဖွဲ့မှုတွေက ပိုမိုပျက်စီးစိုးရိမ်စရာကောင်းတဲ့ ကချင်ပြည်နယ်ကြီး ဖြစ်လာနေကြောင်း ရေးစပ်လာတာကိုပဲ တောက်လျှောက် တွေ့နေရပါတယ်။ အခုမကြာသေးမီနှစ်ကပဲ ကချင်နာမည်ကြီး အဆိုတော် Ah Ba Di ဆိုထားတဲ့ Mau Mwi Sha Tai Mat Na (ပုံပြင်သာကျန်တော့မယ်) ဆိုတဲ့ သီချင်းထဲက စာသားတွေဟာ နောက်ဆုံးတွေ့ရတဲ့ အထိရှဆုံးစာသားတွေ ဖြစ်လိမ့်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။

“… သီချင်း …”